ตอนนักโทษแห่งอัซคาบันเป็นหนังสือนิยาย แฮร์รี่ พอตเตอร์ เล่มที่ 3 ที่ถูกประพันธ์ออกมาและวางจำหน่ายเมื่อวันที่ 8 กรกฎาคม พ.ศ.2542 ตีพิมพ์ที่สำนักพิมพ์บลูมส์บิวรี่ เป็นฉบับภาษาอังกฤษ และได้ตีพิมพ์เป็นภาษาไทยพร้อมกับจำหน่ายโดยสำนักพิมพ์นานมีบุ๊คในปี พ.ศ.2547 หนังสือนิยาย แฮร์รี่ พอตเตอร์ เล่มนี้ถูกแต่งขึ้นมาโดย เจ. เค. โรว์ลิ่ง และนำมาสร้างเป็นหนังภาพยนต์ที่น่าตื่นเต้นกับฉากหนังแฟนตาซีที่น่าประทับใจโดย วอร์เนอร์ บราเธอร์ส
ภาคนี้จะไม่ได้พูดถึงเวทมนต์และการสืบหาข้อมูลอย่างเดียวเหมือน 2 ภาคที่ผ่านมาแต่เรื่องนี้จะพูดถึงความรักของหนุ่มสาว พร้อมความทระนงของ แฮร์รี่ พอตเตอร์ เพิ่มขึ้นด้วย ตัวละครยังคงใช้ตัวละครเดิมเพื่อเพิ่มอรรถรสได้มากขึ้น และได้ติดตามอย่างหนำใจเลยทีเดียว
เรื่องย่อ
แฮร์รี่ ต้องใช้เวลาช่องปิดเทอมอย่างมีความทุกข์เหมือนทุกปีที่บ้านลุงและป้าของเขา เมื่อพี่สาวของลุงเขาเข้ามาในบ้านและพูดจาไม่ให้เกียรติพ่อแม่ของเขาทำให้เขาโกธรมาก และใช้เวทมนต์ทำให้ป้าคนนั้นตัวโตขึ้นเรื่อยๆ และลอยหายไปบนอากาศ ด้วยเหตุผลนี้ทำให้เข้าต้องหนีเพราะกลัวกฎหมายของกระทรวงเวทมนต์ที่ห้ามใช้เวทมนต์นอกโรงเรียน ระหว่างที่ แฮร์รี่ กำลังหนีอยู่เขาได้ข่าวนักโทษแหกคุกที่มีนามว่า ซิเรียส แบล็ก ผู้น่าเกรงกลัวด้วยข่าวที่พาดหัวว่าเขาได้ใช้คำสาปเดียวฆ่าคนถึงสามสิบคน
เมื่อ แฮรี่ เริ่มเรียนเวทมนต์ชั้นปีที่ 3 สิ่งต่างๆ ในโรงเรียนเริ่มเปลี่ยนไปตั้งแต่คาบเรียนจนถึงการเปลี่ยนอาจารย์และเพิ่มวิชาการสอนที่สนุกสนานมากขึ้น ในเวลาเดียวกัน รอน และ เฮอร์ไมโอนี่ มักจะมีปัญหาด้วยกันบ่อยๆ เพราะแมวของเธอชอบไล่หนูของรอนทำให้ทั้ง 2 คนมีปัญหากันไม่เว้นแต่ละวัน ในวันคริสต์มาสปีนี้มีเรื่องที่น่าตื่นเต้นกว่าทุกปี เพราะปีนี้ แฮร์รี่ ต้องแข่งควิดดิช เขาได้รับไม้กวาดไฟร์โบล์เป็นของขวัญ เขาดีใจมากและแข่งควิดดิชจนได้รับชัยชนะ ก่อนวันคริสต์มาสไม่กี่วันทางฮอกส์วอร์ตได้จัดกิจกรรมทัศนศึกษา ซึ่งนักเรียนแต่ละคนต้องเอาใบอนุญาติไปให้พ่อและแม่ที่บ้านเซ็นรับรองการอนุญาตจึงเป็นสาเหตุทำให้ แฮร์รี่ ไม่ได้ไป ฝาแฝดพี่ชายของรอนจึงให้แผนที่ตัวป่วนกับ แฮร์รี่ เพื่อไม่ให้เหงาและเศร้าอยู่คนเดียวที่โรงเรียน ระหว่างที่อยู่ที่โรงเรียนเรื่องของนักโทษอย่าง ซิเรียส แบล็ก รบกวนความคิดของเขามาก เพราะเขาได้รู้ความจริงบางอย่างว่า ซิเรียส แบล็ก เป็นเพื่อนรักของพ่อและแม่เขา ที่สำคัญเขายังเป็นพ่อทูนหัวของเขาด้วย ทำให้ลอร์ดโวลเดอมอร์เจอที่อยู่แล้วฆ่าพ่อแม่ของเขา